Asset Publisher
Nadleśnictwo Browsk na tle zmian administracyjnych w Puszczy Białowieskiej, Lackiej, Świsłockiej i Szereszewskiej.
Podział powierzchniowy i administracyjny Puszczy Białowieskiej i terenów przyległych na przestrzeni stuleci ulegał ciągłym przemianom.
Przed XIV wiekiem osadnictwo na terenie dzisiejszej Puszczy było ograniczone z powodu częstych najazdów jaćwieskich, tatarskich i Krzyżackich. W XIV wieku tereny puszczańskie weszły w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Pierwsza wzmianka o Puszczy sięga połowy XV wieku, w którym to czasie Długosz zanotował, iż w roku 1409 król Jagiełło z Księciem Witoldem, przed wojną z Krzyżakami, przez 8 dni polowali w „ Białowieży" dla zaopatrzenia wojska w żywność.
Od początku panowania Władysława Jagiełły Puszcza Białowieska znajdowała się we władaniu Polski. Granicę miedzy Puszczami Bielską i Białowieską (aż do rozbiorów) była granicą między Koroną i Wielkim Księstwem Litewskim. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej (1795r.) Puszcza Białowieska znalazła się pod zaborem rosyjskim.
W drugiej połowie XVIII wieku Puszcza Białowieska podzielona była na dwie kwatery – białowieską i jamneńską . Kwatera białowieska dzieliła się wtedy na 7 a jamneńska na 6 straży. Straże miały kształt zbliżony do trójkątów. Każda straż zawierała od 3 do 7 obrębów strzeleckich. W 1796 roku kwatery te weszły w skład leśnictwa brzeskiego.
Do kwatery białowieskiej należały następujące straże:
1) starzyńska - strażnik w Starzynie, 2) stołpowska – strażnik w uroczysku Stołpowiska, 3) leśniańska - strażnik w uroczysku Leśna, 4) hajnowska - strażnik w uroczysku Hajnowszczyzna, 5) augustowska - strażnik w Perechodzie lub Gnilcu,
6) narewska - strażnik w miasteczku Narewka, 7) browska - strażnik w uroczysku Browsk,
Do kwatery jamneńskiej należały straże:
8)krukowska – strażnik w Białej, 9) podbielska strażnik w Izbiskach, 10) dziadowlańska – strażnik w Kowalewszczyźnie 11) okólnicka – strażnik w Mylniskach, 12) kraśniczańska - strażnik we wsi Roubeckie, 13) świetliczańska – strażnik w uroczysku Świetliczyska.
Regularny podział powierzchniowy, dzielący Puszczę na oddziały w kształcie prostokątów został zaprojektowany w latach 1843 – 1846. Prostokąty miały długość dwóch wiorst* w kierunku W – E i jedną wiorstę w kierunku N – S. Puszczę Białowieską podzielono na 451 oddziałów o powierzchni około 228 ha a Puszczę Świsłocką na 125 oddziałów. W 1883 roku podział ten uzupełniono poprzez przecięcie uzupełniajacych linii oddziałowych ze wschodu na zachód w odstępach jednowiorstowych. Powstałe w ten sposób oddziały miały powierzchnie około 113 ha.
W listopadzie 1888 roku Puszczę Białowieską (102057 ha) i Puszczę Świsłocką (23645 ha) przekazano z zarządu państwowego do zarządu domen rodziny carskiej (125702 ha).
W 1891 roku powierzchnie Puszczy Białowieskiej i Świsłockiej podzielono na 5 jednostek administracyjnych nazywanych majątkami.
W 1919 roku po przejęciu puszczy przez władze polskie funkcjonowało 5 nadleśnictw: Browskie, Królewskie z siedziba w Białowieży , Starzyńskie i Hajnowskie z siedzibą w Hajnówce i Świsłockie z siedzibą we wsi Oszczep.
29. XII.1921 roku wyodrębniono na terenie dzisiejszego rezerwatu ścisłego rezerwat leśny o powierzchni 5594,56 ha, który następnie 13.IV.1924 roku został przemianowany przez Ministra Rolnictwa na Nadleśnictwo Rezerwat o powierzchni 6088,65 ha.
Na podstawie zarządzenia Ministra Rolnictwa z dn.12.IX.1929r. Puszczę Białowieską podzielono na 14 nadleśnictw. Nadleśnictwa podzielone były na 50 leśnictw i 133 obchody. Przeciętna powierzchnia leśnictwa wynosiła 2010 ha a obchodu 750 ha. Dodatkowo funkcjonowały 3 Nadleśnictwa na terenie Puszczy Świsłockiej – Oszczep, Zamosze i Świsłocz.
Dnia 4 sierpnia 1932 roku Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych zostaje utworzony Park Narodowy, o powierzchni 4712,84 ha, podległy administracyjnie Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży.
Z dniem 1.IV.1933 roku (Monitor Polski Nr72 poz. 92 z 28 III.1933r.) zostały zamienione nazwy Nadleśnictw z przymiotnikowych na rzeczownikowe. Na terenie Puszczy Białowieskiej funkcjonowały następujące Nadleśnictwa: Biała (dawne Olszańskie), Białowieża, Browsk, Czoło, Gródek (dawne Jagiellońskie), Hajnówka, Jasień, Królewski Most, Jaźwiny, Leśna, Narewka, Nikor, Starzyna, Zwierzyniec oraz Nadleśnictwo Oszczep dołączone z Puszczy Świsłockiej. Dwa inne nadleśnictwa Puszczy Świsłockiej (Świsłocz i Zamosze) o obszarze ok. 13600ha zwrócone zostały w 1936 roku spadkobiercom Tyszkiewiczów.
W tym czasie Nadleśnictwo Browsk z siedzibą we wsi Gruszki ( oddział 62 D) zajmowało powierzchnię 6712,09 ha i podzielone było na 4 leśnictwa, oraz 10 obchodów; Nadleśnictwo Narewka z siedzibą we wsi Świnoroje (oddział 78 AB) zajmowało powierzchnię 8391,87 ha podzieloną na 3 leśnictwa i 11 obchodów oraz Nadleśnictwo Czoło z siedzibą w osadzie Czoło ( Oddział 110 H) o powierzchni 5959,46 ha z 4 leśnictwami i 8 obchodami. Nadleśnictwo Lacka Puszcza które jest obecnie włączone do Nadleśnictwa Browsk wchodziło w skład Nadleśnictwa Bielsk. W 1933 roku łączna powierzchnia Puszczy Białowieskiej wynosiła około105282 ha
(wraz z uroczyskami o łącznej powierzchni ok.1525 ha, leżacymi poza głównym kompleksem). Obszar Puszczy Świsłockiej wynosił ok. 23639ha. Ogólna powierzchnia Puszczy Lackiej , Szereszewskiej ,Białowieskiej i Świsłockiej wynosiła ok. 142926ha. W tym Park Narodowy zajmował obszar 4689,33 ha.
Oprócz Parku Narodowego w tym czasie na terenie Puszczy znajdowało się pięć rezerwatów ścisłych i jeden częściowy. Były to Rezerwat Jodłowy o pow. 15,20 ha (Nadleśnictwo Nikor oddz.562), Bagienny o pow. 95,25 (Nadleśnictwo Nikor oddz. 562), Sosnowy o pow. 338 ha (Nadleśnictwo Nikor oddz. 720,754,), Z zimoziołem pólnocnym Linnaea borealis o pow 2,5 ha (Nadleśnictwo Nikor oddz. 655), Szosowy o powierzchni 1867 ha(wzdłuż szosy Hajnówka- Białowieża). W 1936 roku powstały dwa dodatkowe rezerwaty: rezerwat świerków odroślowych o pow. 1,80 ha ( Nadleśnictwo Królewski Most oddz. 804) oraz rezerwat bluszczu
(Nadleśnictwo Gródek oddz. 646,647) o pow. 0,23 ha.
W okresie międzywojennym uzupełniono dawny podział przestrzenny. Powierzchnie istniejących oddziałów podzielone zostały na cztery części ( dodano do istniejącej numeracji litery A, B ,C lub D). W tym czasie Puszcza Białowieska liczyła 924 oddziały, a Puszcza Świsłocka 224. W Puszczy Białowieskiej nadal funkcjonował identyczny podział powierzchniowy z kolejną numeracją oddziałów. Lacka Puszcza i Świsłocka miały oddzielną numerację.
Zakończenie II wojny światowej przyniosło podział Puszczy Białowieskiej na dwie części. Większa część znalazła się na terytorium dzisiejszej Białorusi. Po stronie polskiej pozostała Puszcza Lacka, po stronie białoruskiej Świsłocka i Szereszewska.
W 1949 roku ogólna powierzchnia Puszczy Białowieskiej po stronie polskiej wynosiła 57859,88 ha. Obiekt zagospodarowany, będący pod zarządem Centralnego Zarządu Lasów Państwowych (C.Z.L.P.) zajmował powierzchnię 52794,77ha. Na terenie Puszczy funkcjonowało 6 nadleśnictw: Białowieża, Browsk, Hajnówka, Leśna, Narewka i Starzyna.
Zarządzeniem Ministerstwa Leśnictwa z dnia 30.V.1950r.Zn.II/Ustr.003/124 został zatwierdzony nowy podział administracyjny dzielący Puszczę z dniem 1 stycznia 1951r. na 8 Nadleśnictw: Białowieża, Browsk, Hajnówka, Lacka Puszcza, Leśna, Narewka, Starzyna, Zwierzyniec.
Nadleśnictwo Browsk po II wojnie światowej zajmowało na dzień 01.01.1949 roku powierzchnię 8334,22 ha.
(Oddz. 1-2, 5-9, 13-18, 24-28, 36-41, 48-53, 62-69, 81-84, 104-110, 130-135, 160-166, 192-197, 225-229, 259-260 i 353a). Siedziba biura nadleśnictwa została usytuowana w Narewce ( dzisiejsza ul. Ogrodowa 13) a następnie przeniesiona z dniem 01.10.1961 r. do Gruszek ( do nowo powstałego budynku).
Nadleśnictwo Narewka zajmowało powierzchnię 6629,14 ha.(Oddz. 73-80, 92-103, 117-129, 147-159, 178-190). Siedziba biura nadleśnictwa Narewka znajdowała się w osadzie Świnoroje (aktualnie numer posesji 9).
Po wojnie siedziba Nadleśnictwa Lacka Puszcza znajdowała się we wsi Narewka. Początkowo budynek Nadleśnictwa znajdował się na dzisiejszej ul. Majowej 3, następnie na ul. Mickiewicza 52 a potem przeniesiona do osady Minkówka. Nadleśnictwo to zajmowało powierzchnię 5885,95 ha (Oddz. 1-74, 75-153, 34-35,
44 –47, 56, 58-61, 157)
Po urządzaniu definitywnym, które przeprowadzono w 1958 roku Nadleśnictwo Browsk składało się z 10 leśnictw:
Babia Góra, Gruszki, Strażnica , Pasieki , Mikłaszewo , Masiewo, Granica, Olchówka, Siemianówka , Kosy Most
Nadleśnictwo Narewka składało się z 6 leśnictw:
Jelonka, Świnoroje, Przechody, Biała Góra, Skupowo, Augustów
Nadleśnictwo Lacka Puszcza składało się z 7 leśnictw:
Porosłe, Krynica, Rybaki, Minkówka, Kapitańszczyzna, Gnilec, Podwaśki
Po I rewizji w 1968 roku została zmniejszona liczba leśnictw.
W Nadleśnictwie Lacka Puszcza funkcjonowały 4 leśnictwa
Krynica, Rybaki , Podwaśki, Minkówka
W Nadleśnictwie Browsk funkcjonowało 6 leśnictw
Gruszki, Pasieki, Masiewo, Zamosze, Olchówka , Kosy Most
W Nadleśnictwie Narewka funkcjonowało 5 leśnictw:
Jelonka, Świnoroje, Przechody, Nowosady, Skupowo
Na pdstawie zarządzenia nr 6 Dyrektora OZLP w Białymstoku z 29.12.1971r. z dnia 1 stycznia 1972r. Nadleśnictwo Lacka Puszcza zostało przyłączone do Nadleśnictwa Narewka.
Na podstawie Zarządzenia nr 64 Naczelnego Dyrektora L.P. z 22.XI.1972r. (Dz.U.MLiPD Nr 13 poz. 126 z dnia 30.12.1972r.) z dniem 1 stycznia 1973 roku Nadleśnictwo Narewka zostało przyłączone do Nadleśnictwa Browsk. Obecnie nadleśnictwo podzielone jest na trzy obręby: Browsk, Narewka i Lacka Puszcza. Ostatnim nadleśniczym Nadleśnictwa Lacka Puszcza był Jerzy Wołkowycki. Nadleśniczymi w Nadleśnictwie Narewka byli: Jan Buszko ( zastrzelony w 1955 roku w okolicach oddz. 78 A, Mieczysław Kutrzeba oraz ostatni nadleśniczy Józef Fularczyk.
Po II rewizji w 1979 obręb Narewka składał się z 5 leśnictw :
Jelonka , Świnoroje, Przechody, Nowosady, Skupowo
W obrębie Lacka Puszcza znajdowało się 6 leśnictw:
Krynica, Lewkowo Stare cz I , Rybaki, Gnilec, Narew, Minkówka
W obrębie Browsk znajdowało się 7 leśnictw:
Gruszki, Pasieki, Masiewo , Zamosze, Olchówka, Łańczyno Lewkowo Stare cz.II
Powierzchnia lasów będących w zarządzie Nadleśnictwa Browsk wg stanu prac urządzenia lasu III rewizji którą przeprowadzono w 1992 roku wynosiła 24108,16 ha i w stosunku do areału II rewizji wzrosła o 2322,52 ha. Największe zmiany dotyczyły obrębu Lacka Puszcza gdzie przejęto 1340,53 ha gruntów, głównie drobnych fragmentów lasów chłopskich. W obrębie Browsk przejęto 888,77 ha gruntów a w obrębie Narewka 93,22 ha.
W Nadleśnictwie Browsk funkcjonowało 18 leśnictw:
W obrębie Browsk znajdowało się 7 leśnictw.
Gruszki, Pasieki, Masiewo , Zamosze, Olchówka, Łańczyno , Narewka
W obrębie Lacka Puszcza znajdowało się 6 leśnictw.
Krynica , Lewkowo Stare, Rybaki, Gnilec , Narew, Minkówka
W obrębie Narewka funkcjonowało 5 leśnictw.
Jelonka, Świnoroje, Przechody , Nowosady, Skupowo
Po poszerzeniu Białowieskiego Parku Narodowego na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1996 roku ( Dziennik Ustaw Nr 93, poz 424) zmniejszeniu uległa powierzchnia Nadleśnictwa Browsk i wynosiła 19748,47 ha. Do BPN – u przekazane zostały oddziały 104-110, 131-136, 191-197, 225-229, 258-259 z obrębu Browsk o powierzchni 3925,3305 ha ( Leśnictwa Zamosze, Masiewo i Gruszki) i oddziały 158-159, 189-190 o powierzchni 435,7661 ha z obrębu Narewka (część Leśnictwa Jelonka). Łączna przekazana powierzchnia wynosiła 4361,0966ha.
Obecnie Nadleśnictwo Browsk wchodzi w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego, który został powołany Zarządzeniem Nr 30 Dyrektora Generalnego L.P. z dnia 19 grudnia 1994 roku i nazwany,, Lasy Puszczy Białowieskiej''
Po IV rewizji na dzień 01.01.2002 roku w Nadleśnictwie Browsk funkcjonuje 12 leśnictw o całkowitej powierzchni 20385,65 ha.
Na dzień 01.01.2003r. powierzchnia Nadleśnictwa, po zmianach w 2002 roku,
wynosi 20410,08 ha .
Od 1949 roku powierzchnia Nadleśnictwa Browsk zmniejszyła się o ok. 640 ha (uwzględniając powierzchnie dawnych nadleśnictw Narewka i Puszcza Lacka). Największe zmiany wynikają z podziału Puszczy Białowieskiej po II wojnie światowej oraz z powiększenia obszaru BPN – u.
Opracowano na podstawie:
- E. Więcko – „Puszcza Białowieska"
- Echa Leśne – nr 16 i 17 z 1937 r
- Operat Urządzania Lasu – 07.VII.1933r.
- Ustalenia własne