Asset Publisher Asset Publisher

GWIAZDNICE

Z pewnością każdy z nas spotkał choć jednego przedstawiciela tego rodzaju, gdyż gwiazdnice są roślinami kosmopolitycznymi – mają bardzo szeroki zasięg geograficzny i spotkamy je nie tylko w lasach, ale także w miastach i miejscach ruderalnych.

Na świecie występuje ponad 120 gatunków gwiazdnic, natomiast w kraju – 10. Należą one do rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae) i wszystkie posiadają podobne do siebie białe kwiaty o pięciu, głęboko wciętych płatkach. Właśnie od nich pochodzi łacińska nazwa rodzajowa Stellaria – charakterystyczna budowa kwiatów przypomina gwiazdę, czyli po łacinie stella.

Sama nazwa wskazuje, że najczęściej spotykaną przedstawicielką tego rodzaju jest gwiazdnica pospolita (Stellaria media). Ta synantropijna roślina dobrze się przystosowała do przekształconego przez ludzi środowiska i natrafić na nią można zarówno w ogrodach, na polach, a także w lasach, choć preferuje wilgotne tereny ruderalne. Znana jest także jako ptasia mięta kurzyślep (po ang. chickweed), gwiazdownica, kuroślep, mokrzec, mokrzyca, mrzygłód, muchotrzew, a także muszec lub piernata1. Pomimo, że należy do roślin pospolitych, to mało kto wie o jej zastosowaniach. Jakoże w sprzyjających warunkach klimatycznych kwitnie cały rok, jej ziele z rzadka się suszy, gdyż można je pozyskiwać na bieżąco. Surowiec zielarski stanowią górne części kwitnących pędów, które stosuje się w celu złagodzenia wysypek, łuszczycy, czy poparzeniu pokrzywą. Oprócz leczniczego zastosowania, gwiazdnica pospolita gości na wielu stołach w różnych zakątkach świata. Jej surowe liście używa się jako składnik sałatek, a w kuchni japońskiej gotuje się je wiosną z ryżem. Trzeba jednak zachować ostrożność podczas spożywania jej w stanie surowym, gdyż zawiera nieco saponin, dlatego lepiej ją jeść ugotowaną.

Innym, także popularnym w kraju gatunkiem jest gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea). Epitet gatunkowy oznacza roślinę kruchą, łamliwą niczym kość i pochodzi z greki od słów holos, czyli cały oraz osteon – kość. Jej luźne darnie można spotkać w żyznych lasach liściastych. Charakterystyczne, długie, cienkie i zaostrzone liście wyrastają z czterokanciastej łodygi. W niektórych krajach uprawiana jest także jako roślina ozdobna.

Do gwiazdnic spotykanych na terenie naszego kraju należą także: bagienna, blada, błotna, długolistna, gajowa, grubolistna, trawiasta oraz zaniedbana. Gatunkami, z którymi można pomylić nasze gwiazdnice są np. możylinek trójnerwowy, czy kościenica wodna – istnieje duże podobieństwo pomiędzy ich kwiatami.

 

1 „Rośliny lecznicze”, Kolekcje Muzeum Rolnictwa im. Ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu, 2016