Opieńki (Armillaria) to grzyby z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae). Mają łuskowate kapelusze z blaszkami, które w większości przybierają barwę białą lub cielistą. Opieńki zazwyczaj mają pierścień na trzonach.

Do końca XX w. wiele gatunków opieńki funkcjonowało pod jedną wspólną nazwą: opieńka miodowa. W końcu wyróżniono jednak kilka małych gatunków, nazywanych kompleksem opieńkowym.

W polskich lasach występuje 5 gatunków opieniek − północna, maczugowata, żółtotrzonowa, miodowa i ciemna. Opieńki można spotkać w zasadzie wszędzie – w lasach, w parkach i ogrodach.

Opieńki uważa się za grzyby warunkowo jadalne, ponieważ ich spożycie często powoduje problemy żołądkowe. Przed spożyciem należy je gotować przez przynajmniej pięć minut.Opieńka to grzyb zwiastujący nadchodzącą zimę. Na początku sezonu na pniach drzew pojawiają się miodowożółte kapelusze, które z czasem rozpościerają się, przybierając brązowo-wiśniowy odcień. Młode okazy na spodniej stronie kapelusza mają cienkie, białe blaszki, które z czasem ciemnieją. Trzon opieńki jest długi i cienki, z wydatnym, orzęsionym białym, kremowym lub żółtawym pierścieniem.

Co ciekawe, niektóre opieńki podobno świecą w ciemności. Będąc nocą w lesie, można zauważyć, że wokół tych grzybów emanuje zielona poświata. Światło dają ryzomorfy opieńki – fragmenty grzybni, które spełniają rolę korzeni. Prawdopodobnie jest to spowodowane zachodzącymi, w trakcie oddychania komórek, procesami chemicznymi.

Masowe występowanie opieniek to radość dla grzybiarzy. Jednak dla drzew to groźny pasożyt, który „zjada” ich korzenie. Grzyby z rodzaju Armillaria są pasożytami, wywołują chorobę tzw. opieńkową zgniliznę korzeni. Są także saprotofami, czyli cudzożywnymi organizmami, które pobierają pożywienie z martwych fragmentów drzew.

Jak się objawia ta choroba? Liście porażonych drzew zamierają i opadają, a między korą i drewnem korzeni i dolnych części pnia pojawiają się grube śnieżnobiałe płaty grzybni patogenu. Płaty te przekształcają się z czasem w podobne do sznurów brązowo zabarwione ryzomorfy (sznury grzybniowe). Sznury grzybniowe, szybko rosnąc, mogą zaatakować korzenie sąsiednich, zdrowych drzew. Sznury te mogą mieć nawet 25 metrów długości.

Uwaga!

Opieńki można pomylić z maślanką wiązkową (łysiczką trującą) oraz niejadalnym łuskwiakiem nastroszonym.

Opieńki, mimo iż zostały opisane po raz pierwszy przeszło 200 lat temu, w dalszym ciągu są przedmiotem badań naukowych, a także zainteresowania ze strony leśników.