Naukowa nazwa tego gatunku to Deilephila elpenor, który należy do rzędu łuskoskrzydłych. Jest spokrewniony zarówno z motylami, jak i ćmami mowa o Zmroczniku gładyszu.

U zmrocznika róż tworzy piękny wzór na oliwkowym ciele w postaci linii na skrzydłach, odwłoku oraz przedpleczu. Różowa jest także strzępina. Skrzydła drugiej pary u nasady są ciemne. Czułki białawe.

Zmorsznik gładysz należy do rodziny zawisakowatych (Sphingidae), liczącej w Polsce 20 gatunków. Oprócz gładysza, do rodzaju Deilephila zalicza się jeszcze jeden motyl - zmrocznik pazik (D. porcellus).Długość jego ciała sięga około 3 cm, natomiast rozpiętość skrzydeł wynosi maksymalnie do 7,2 cm. Pod względem wyglądu, zmrocznik jest typowym zawisakiem o masywnym ciele oraz wąskich skrzydłach, po złożeniu których przybiera trójkątny kształt.

Zawisak ten występuje dość pospolicie na terenie całego kraju. To motyl o zmierzchowej i nocnej aktywności. Natomiast jego gąsienica żeruje za dnia i w nocy.

Gąsienica ma ok 8 centymetrów długości. Wzór ubarwienia jest skomplikowany łączą się w nim różne odcienie zieleni i brązu. Jednak w początkowej fazie życia ich ciało ma kolor żółto – zielony, w miarę wzrostu, ich skóra staje się coraz bardziej matowa i przybierają typowy wygląd zmrocznika gladysza.

Podobnie jak u gąsienic wielu innych zawisaków, na końcu ciała znajduje się zakrzywiony róg, choć stosunkowo krótki - nie jest on jednak częścią mechanizmu obronnego.

W pobliżu głowy jego ciało staje się cieńsze, co wydaje się tworzyć wydłużoną sondę. To właśnie ta cecha sprawiła, że gąsienica ta zyskała nazwę “elephant hawk-moth“. Znajdują się tu również białawe plamy, które do złudzenia przypominają oczy. Gąsienica ma przy tym imponujący mechanizm obronny, gdyż używa ona swojego ubarwienia i budowy ciała, by udawać węża i odstraszać drapieżniki.

Gdy tylko poczuje się zagrożona, chowa najcieńszą część ciała i odsłania swój wężowy grzbiet. Ponieważ jej głównymi drapieżnikami są ptaki, unikają one zbliżania się do gąsienicy.

O tym, że taki mechanizm obronny wykazuje pewien stopień skuteczności może świadczyć fakt, że jest on dość popularny wśród dużych gąsienic – szczególnie motyli tropikalnych.

W rzeczywistości gąsienicę można zobaczyć tylko między lipcem a wrześniem, podczas gdy ćma zajmuje miesiące od maja do lipca.

Czyli gąsienica zaczyna formować poczwarkę przed zimą, by chronić się przed zimnem. W ten sposób powstająca ćma pojawia się w okresie wiosennym, kiedy kwiaty są bardziej obfite i może się nimi żywić.

Dieta  zmrocznika gladysza opiera się w całości na materii roślinnej. To znaczy, że żywi się liśćmi i łodygami roślin. Jednak w fazie ćmy zmieniają się jej preferencje i zaczyna odżywiać się nektarem kwiatowym. To jeden z powodów, dla których jego metamorfoza kończy się zaraz na początku wiosny.

Gatunek ten ma wyjątkową zdolność - wybiera pożywienie w zależności od jakości i ilości składników odżywczych, które otrzymuje. W niektórych badaniach laboratoryjnych zaobserwowano, że gąsienica wielkogłowa jest w stanie zmieniać i modyfikować swoją dietę na gatunki roślin, które dostarczają jej najwięcej składników odżywczych.

Ciekawostki o zmroczniku gładyszu

Zmrocznik gladysz skrywa tajemnice i ciekawostki;

• Gatunek ten jest w stanie rozmnażać się tylko raz w roku.
• Ćma potrafi latać jak koliber, może unosić się w powietrzu tak, jakby latała.
• Ćmy mają dość wydłużoną sondę, która pozwala im ssać nektar z kwiatów.
• Ubarwienie tego gatunku jest efektowne, ale nie pełni żadnej funkcji (ostrzegawczej).