Ten pospolity gatunek można spotkać niemal w całej Polsce. Najczęściej natrafimy na niego w grądach, ale występuje on także w dąbrowach, czy borach mieszanych. Niedawno pszeniec gajowy zaliczany był do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae), ale dzięki rozwojowi badań filogenetycznych przyporządkowano go do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae).

Jego charakterystyczne, zwrócone w jedną stronę kwiaty, są na pierwszy rzut oka fioletowo-żółte. Jednak przy bliższej obserwacji widać, że same grzbieciste kwiaty mają żółto-pomarańczową barwę, a intensywnie fioletowy kolor posiadają górne liście rośliny – zwane przysadkami. Ich wybarwienie pełni rolę wabiącą dla zapylających owadów. Pszeniec gajowy, podobnie jak inni przedstawiciele tego rodzaju należy do roślin miododajnych. Czy wiesz, że…
Pszeńce podobnie jak jemioła należą do półpasożytów – za pomocą ssawek pobierają od innych roślin wodę oraz związki mineralne, natomiast samodzielnie przeprowadzają fotosyntezę. Jego rodzajowa nazwa (Melampyrum) pochodzi od greckich słów melas i pyros, które oznaczają czarną pszenicę i nawiązują do owoców tej rośliny. Określenie gatunkowe wywodzi się z łaciny od słowa nemus (gaj, las). Nasiona pszeńca przenoszą mrówki – myrmekochoria jest jednym z rodzajów zoochorii, czyli rozprzestrzeniania się diaspor roślin przez zwierzęta.

Podobnie jak znana powszechnie babka lancetowata, czy dziewanna – zawiera aukubinę. Ten związek chemiczny występuje powszechnie w świecie roślin i posiada liczne właściwości przeciwzapalne, rozkurczowe oraz bakteriostatyczne. Naukowe doniesienia wskazują także na to, że substancja ta może być stosowana także przy leczeniu padaczki.