Jest największym gryzoniem Europy. Długość ciała dorosłego osobnika może osiągnąć nawet 100 cm. Długość ogona („kielni”) to dodatkowe 30-40 cm. Masą ciała bóbr też nie grzeszy - średnio osiąga 20 kg, chociaż zdarzają się prawdziwi zapaśnicy ważący nawet 35 kg.

Sierść bobra jest gęsta (12 000–23 000 włosów na 1 cm kwadratowy!) i składa się z włosów przewodnich długości 5–6 cm stanowiących warstwę zewnętrzną oraz z krótszych włosów wełnistych, które tworzą warstwę wewnętrzną chroniącą bobra przed bezpośrednim oddziaływaniem wody. Co istotne, pomiędzy włosami wełnistymi znajdują się pęcherzyki powietrza, co dodatkowo stanowi izolację przed oddziaływaniem wilgoci i zimna.

W przekazie krąży anegdota, że gdy w średniowieczu braciszkowie zakonni w okresach postu mieli ochotę na prawdziwe ssacze mięso, właśnie bobry „chrzcili” w taki sposób: mianuję cię rybą, bo jak wiadomo w czasie zamartwiania się, ryby można jeść bez ograniczeń.Bóbr jest jednym z niewielu gatunków zwierząt, które obok człowieka – potrafią przystosować środowisko do własnych potrzeb - poprzez swoją działalność inżyniersko-budowlaną. Działalność ta może być pozytywna, np. tworzenie rozlewisk, które stają się miejscem występowania ptaków wodnych, ryb, płazów, wydr i innych zwierząt. Niestety czasami jego działania wyrządzają krzywdę poprzez zatapianie pól uprawnych, lasów i dróg.

Jest to zwierzę ziemnowodne. Typowy roślinożerca. Świetnie pływa i nurkuje. Kopie nory w brzegach, z wyjściem pod powierzchnią wody. Buduje też z gałęzi i mułu tzw. żeremia - nadwodne domy w kształcie kopców, z podwodnym wejściem. Aby zapewnić stabilność poziomu i przepływu wody wznosi w poprzek rzek tamy z kamieni, gałęzi i mułu.

Żyje w parach lub w grupach rodzinnych składających się z pary, pozostającej w trwałym związku przez całe życie, i potomstwa.

Żeremia mogą być zamieszkiwane przez kilka kolejnych pokoleń. Jest to zwierzę aktywne głównie nocą, ale można je spotkać również w dzień. Zimą nie zapada w sen, jednak przy śnieżnej i mroźnej pogodzie rzadko opuszcza żeremia. Swymi potężnymi siekaczami potrafi odcinać nie tylko gałęzie, ale także ścinać całe drzewa (najchętniej osiki i wierzby) .

Wbrew powszechnym wyobrażeniom bobry nie jedzą drewna, a jedynie podkorze, młodą korę i pędy, ale tylko od jesieni do wiosny, kiedy nie ma innego pokarmu. Kiedy na wiosnę odbiją rośliny zielne, bobry porzucają ciężkostrawną, zimową dietę i jedzą miękkie rośliny. Ogółem w bobrzym menu znajduje się ponad 200 gatunków roślin zielnych i 100 drzewiastych.   Wprawdzie bobry nie posiadają wielu naturalnych wrogów, jednak zawsze mają się na baczności. Nim wyjdą na ląd, jeden z członków rodziny płynąc, patroluje brzeg, wypatrując niebezpieczeństwa. Kiedy tylko dostrzegą coś niepokojącego, alarmują bliskich uderzeniem ogona o wodę. Jest to też sygnał dla drapieżnika, że został zauważony i bobrza przekąska przeszła mu koło nosa. Ogon bobra sprawdza się doskonale nie tylko jako „alarm”. Pełni on rolę steru i napędu w wodzie, podpory na lądzie, jest również magazynem tłuszczu oraz głównym organem termoregulacji. Podczas marszu bobra na lądzie i transportowaniu cięższych ładunków ogon stanowi także przeciwwagę, przy unoszeniu się bobra na wodzie ogon zwiększa powierzchnię ciała. Kielnia bobrów to również doskonałe narzędzie niezbędne przy tworzeniu tam i żeremia.

Wszyscy też słyszeliśmy o stroju bobrowym (kastoreum) jest wydzieliną gruczołów płciowych o silnym zapachu piżma. Strojem bobrowym bobry znaczą zajmowane terytorium, co u zajmujących dany obszar wzbudza poczucie pewności siebie, a intruzów informuje między innymi o składzie rodziny, płci, wieku oraz stanie zdrowia osobnika. Bobry składają kastoreum na kilku lub kilkudziesięciu  kopczykach o wysokości około 10 cm. Kopczyki zapachowe lokalizowane są od wczesnej wiosny do jesieni.

Często przy wykryciu obcego stroju bobrowego na swoim terenie bóbr przybiera postawę zaniepokojenia, charakteryzującą się rozdęciem karku poprzez stroszenie włosów, uniesieniem głowy, otwarciem pyska i ściągnięciem dolnej wargi ukazującej siekacze. Zaskoczony na lądzie i pozbawiony możliwości ucieczki, bóbr również głośno fuka i atakuje wroga pokaźnymi siekaczami. Gdy jest mocno zestresowany, łzawi, skąd powiedzenie „płacze jak bóbr”.